اختلال شخصیت نوعی اختلال روانی است که الگوی فکر، عملکرد و رفتار فرد در آن ناسالم میشود.
انواع اختلالات شخصیت براساس علائم و ویژگی های مشابه به سه گروه دسته بندی می شود. دسته اول(A) ویژگی این دسته رفتار یا تفکر عجیب و غیر عادی است. اختلال شخصیت پارانوید، اسکیزوئید و اسکیزوتایپی جزو این دسته هستند.
دسته A (عجیبوغریب، غیرعادی):
اختلال اسکیزوئید : اختلال شخصیت اسکیزوئید (SPD)
یک اختلال مزمن و پایدار است که با انزوای اجتماعی و احساس بیتفاوتی نسبت به دیگران مشخص می شود. افراد مبتلا به SPD غالبا افرادی منزوی و سرد توصیف می شوند.
علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید :
- بی میلی به روابط اجتماعی و فردی، ترجیح میدهد تنها باشد
- محدوده ی بروز احساسات این فرد کم است
- نمی تواند از اکثر فعالیت ها لذت ببرد
- متوجه سرنخ های عادی اجتماعی نمیشود
- ظاهر سرد یا بی تفاوت نسبت به دیگران
- کم میلی یا بی میلی به برقراری رابطه ی جنسی.
پارانوئید: (Paranoid personality disorder)
در اختلال پارانوئید فرد با ظن و شک رفتار و اعمال دیگران را تفسیر میکند، او رفتار اطرافیان را تهدیدآمیز، تحقیرآمیز و آسیبزننده برداشت میکند.
علائم این ختلال شخصیت :
- بی اعتمادی و شک دائم به دیگران و مقاصد آنها
- باور غیر منطقی به اینکه دیگران سعی دارند او را فریب دهند یا به او آسیب برسانند
- شک بی مورد به وفاداری یا قابل اعتماد بودن دیگران
- تردید در اعتماد به دیگران به خاطر ترس منطقی از اینکه دیگران از اطلاعات محرمانه علیه شما استفاده کنند
- موقعیت های بی خطر را توهین یا حمله ی شخصی تلقی میکنند
- واکنش خشونت آمیز یا متخاصم نسبت به رفتاری که به باورشان توهین یا تحقیر است
- میل به کینه ورزی
- شک بی دلیل و مداوم به عدم وفاداری همسر یا شریک جنسی.
اسکیزوتایپال : Schizotypal personality disorder (STPD)
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال معمولاً خرافاتی هستند، عقاید عجیبی راجع به وقایع و دل مشغولیهای متفاوت با خردهفرهنگ خود دارند، اشتباه وقایع را تفسیر میکنند و حتی معنای شخصی به اتفاقات میدهند.
علائم این اختلال شخصیت شامل :
- لباس، افکار، باور، گفتار یا رفتار عجیب و غریب
- تجربه ی ادراک عجیب، مثل شنیدن صدایی که نامتان را صدا میزند
- خنثی بودن از نظر عاطفی یا واکنش نامناسب عاطفی
- اضطراب اجتماعی و نداشتن رابطه ی صمیمانه یا راحت نبودن با برقراری روابط دوستانه
- واکنش بی تفاوت، نا مناسب یا مشکوک به دیگران
- «تفکر جادویی». فرد باور دارد که با افکار خود میتواند روی اشخاص و رویداد ها تاثیر بگذارد
- باور به اینکه یک سری اتفاقات تصادفی فقط برای شخص شما پیغام به خصوصی دارد.
دسته B (نمایشی، دمدمیمزاج):
اکنون اختلال شخصیت ضد اجتماعی که در گروه B یا گروه اختلالات نمایشی، احساساتی و دمدمی است را بررسی میکنیم.
اختلال ضداجتماعی : (Antisocial personality disorder) یا ASPD
اختلال شخصیت ضد اجتماعی یا سایکوپاتی، وضعیتی است که فرد هیچ اهمیتی برای رفتار صحیح و اشتباه و احساسات دیگران قائل نیست و حقوق دیگران را رعایت نمیکند. آنها نسبت به دیگران سنگدلانه، خشن و بیتفاوت رفتار میکنند و بابت این نوع رفتار هیچ احساس پشیمانی و گناهی ندارند.
علائم این اختلال شخصیت شامل:
- اهمیت ندادن به نیاز ها و احساسات دیگران مرتب دروغ میگوید، دزدی میکند، از نام مستعار استفاده میکند و دیگران را سر کار میگذارد
- مدام با قانون به مشکل برمیخورد
- تخطی از حقوق دیگران
- رفتار پرخاشگرانه و اغلب خشونت آمیز
- اهمیت ندادن به امنیت خود یا دیگران
- رفتار بدون فکر
- بی مسوولیتی
- عدم پشیمانی از رفتار.
اختلال شخصیت نمایشی : (histrionic personality disorder)
افرادی که به این اختلال مبتلا هستند میخواهند به هر قیمتی شده در مرکز توجه باشند و نگاه دیگران را به خود جلب کنند، هر کاری میکنند فقط برای رسیدن این هدف است.
علائم این اختلال شخصیت شامل :
- رفتار نمایشی، عاطفی یا جنسی از خود نشان می دهد تا توجه بگیرد
- نظرات قدرتمند دارد اما جزئیات یا حقایق زیادی پشت حرف هایش نیست
- به راحتی تحت تاثیر دیگران قرار میگیرد
- احساساتش سطحی است و مدام تغییر میکند
- نگرانی بیش از حد نسبت به ظاهر
- فکر میکند رابطه اش با دیگران بسیار صمیمانه است درصورتی که اینطور نیست.
اختلال شخصیت مرزی : Borderline personality disorder (BPD)
نوعی بیثباتی در همه جنبههای زندگی از روابط بین فردی، عواطف و خود انگار (تصوری که فرد از خود دارد) فرد را تحت تاثیر قرار میدهد و معمولا این الگو همراه با نشانههای زیر همراه است:رفتار تکانشگری _تفکرات پارانویایی گذرا _احساس پوچی مزمن _رفتارهای خودکشی.
علائم این اختلال شخصیت شامل :
- رفتار پرخطر و بدون فکر، مثل رابطهئی جنسی پرخطر، قمار یا پرخوری
- تصویری که از خود دارد متزلزل و بی ثبات است
- روابط دشوار و بی ثبات
- دمدمی مزاج، اغلب در واکنش به استرس میانفردی
- رفتار خودکشی یا تهدید به خودآزاری
- ترس شدید از تنهایی یا ترک شدن
- احساس پوچی مداوم
- بروز خشم به صورت شدید و متناوب
- پارانویای مقطعی به خاطر استرس
اختلال شخصیت خودشیفته : (Narcissistic personality disorder) یا (NPD)
نوعی اختلال شخصیت است که در باور به خاص و مهم تر بودن از دیگران فانتزی قدرت، موفقیت و جذابیت در توجه به نیاز و احساسات دیگران ناتوان است.
علائم این اختلال شخصیت شامل :
- در استعداد و دستاورد های خود اغراق میکند
- مدام انتظار تحسین و تمجید دارد
- تکبر
- توقع غیر منطقی برای دریافت لطف و مزیت، اغلب از دیگران سوء استفاده میکند
- به دیگران حسادت میکند یا فکر میکند دیگران به او حسادت میکنند
دسته C (مضطرب، ترسان):
اختلال شخصیت وابسته : (dependent personality disorder)
اختلال شخصیت وابسته نیز مانند دیگر اختلالات شخصیتی نوعی اختلال روانی است که ویژگی اصلی آن الگوی رفتاری تکرارشونده در تمامی جنبههای زندگی غیرقابل انعطاف است. در این اختلال بیمار برای برآوردن نیازهای روانی و جسمی خود به دیگران وابسته است. بیمار همیشه در تلاش است دیگران را خوشحال کند، افراد مبتلا رفتارهای منفعلانه، محتاج گونه و چسبنده دارند و از جدایی میترسند.
علائم این اختلال شخصیت شامل :
- وابستگی شدید به دیگران و احساس نیاز به اینکه مورد مراقبت قرار گیرد
- نسبت به دیگران رفتار مطیع یا وابسته دارد
- از اینکه مواظب خودش باشد یا درصورت تنهایی از خود دفاع کند می ترسد
- کمبود اعتماد به نفس، برای گرفتن کوچکترین تصمیمات به راهنمایی و تایید دیگران نیاز دارد
- به سختی میتواند با دیگران مخالفت کند، از مورد تایید واقع نشدن میترسد
- تحمل برخورد غیر محترمانه و خشونت آمیز حتی وقتی گزینه ی دیگر وجود دارد
- نیاز مبرم به شروع رابطه ی جدید با پایان یک رابطه ی صمیمی.
دچار وسواس فکری :(Obsessive–compulsive personality disorder) یا (OCPD)
افراد مبتلا به این بیماری بهشدت کمالگرا و همیشه در پی کنترل تمامی جزئیات هستند و در این مسئله انعطافپذیری ندارند. آنها بهصورت افراطی میخواهند همهچیز در جای خود قرار بگیرد، ازآنجاییکه به کسی اعتماد ندارند نمیتوانند اختیارات به دیگران بدهند زیرا تصور میکنند دیگران دقت لازم و کافی را ندارند.
علائم این اختلال شخصیت شامل:
- دل مشغولی شدید به جزئیات، نظم و ترتیب
- کمالگرایی شدید، به طوری که وقتی امر مطلوب به ثمر نرسد پریشان و بیقرار میشود مثلا حس میکند نمیتواند پروژه را تمام کند چون به استاندارد های مطلوب نخواهد رسید
- میل به کنترل اشخاص، امور و شرایط و ناتوانی در سپردن امور به دیگران
- نادیده گرفتن دوستان و فعالیت های لذت بخش چون تعهد زیادی به کار یا پروژه دارد
- نمی تواند اشیای شکسته و خراب را دور بندازد
- سرسخت و کله شق
- دربرابر اخلاق یا ارزش ها منعطف نیست
- کنترل شدید نسبت به بودجه و خرج پول.
شخصیت دوریگزین : (Avoidant personality disorder)
اختلال شخصیت دوری گزین یا اجتنابی متعلق به گروه C اختلالات شخصیتی که دسته هراسان و مضطرب نامیده میشوند است. افراد مبتلا به این اختلال به نوعی پرهیز اجتماعی دارند،آنها احساس بیکفایتی و بی لیاقتی میکنند و نسب به ارزیابی منفی حساسیت شدیدی دارند و با اینکه تمایل زیادی به تعامل اجتماعی دارند ولی از نزدیک شدن به دیگران و روابط اجتماعی اجتناب میکنند.
علائم این اختلال شخصیت شامل:
- بسیار به انتقاد یا طرد شدن حساس است
- احساس ناکافی بودن، جذاب یا مهم نبودن میکند
- از فعالیتهای عملی که به برقراری رابطه با دیگران نیاز دارد می پرهیزد
- منزوی است و از موقعیت های اجتماعی واهمه دارد، از انجام فعالیت های جدید یا دیدار با غریبه ها میگریزد
- در شرایط اجتماعی و روابط شخصی به شدت خجالتی
- ترس از مورد تایید واقع نشدن، شرمندگی یا مسخره شدن